Nadciśnienie tętnicze – co powinieneś wiedzieć?
Czy wiesz, że nadciśnienie tętnicze nazywane jest „cichym zabójcą”? Dlatego „cichym”, ponieważ przez szereg, często długich lat, potrafi rozwijać się nie dając jednoznacznych objawów, systematycznie uszkadzając nasze tętnice. Choroba ta może doprowadzić do rozwoju innych chorób jak miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, zawał serca, udar mózgu, niewydolność nerek, demencja oraz retinopatia czyli zmiany zwyrodnieniowe w siatkówce oka.
Nadciśnienie tętnicze często występuje u osób chorujących na cukrzycę, choroby nerek, przy podwyższonym poziomie cholesterolu całkowitego (powyżej 190 mg/dl) oraz podniesionym parametrem LDL (powyżej 115 mg/dl).
Całe szczęście, że nadciśnienie tętnicze należy do modyfikowalnych czynników ryzyka chorób. Poprzez zmiany stylu życia możemy mu zapobiegać, a nawet leczyć. Potwierdzonym naukowo i szeroko przebadanym, zalecanym przez grona naukowe elementem zmiany stylu życia jest dieta DASH-Dietary Approaches to Stop Hypertension [2, 10].
Dieta DASH została opracowana w celu zapobiegania i leczenia nadciśnienia tętniczego. W badaniach potwierdzono jej potencjał profilaktyczny w wymienionych schorzeniach a także skuteczność w utrzymywaniu prawidłowej masy ciała. Dieta jest dobrze zbilansowana i może być stosowana przez całe życie.
Na przestrzeni ostatnich lat definicja nadciśnienia tętniczego wielokrotnie się zmieniała. Aktualnie nadciśnienie tętnicze określa się jako złożoną chorobę układu sercowo-naczyniowego, polegającą na stałym lub okresowym podwyższeniu ciśnienia tętniczego krwi. U osób dorosłych jako nadciśnienie uznaje się wartości ciśnienia skurczowego (SYS-Systolic Blood Pressure) większe równe 140 mmHg i/lub ciśnienia rozkurczowego (DIA-Diastolic Blood Pressure) większe równe 90 mmHg. Za ciśnienie optymalne przyjmuje się 120/80 mmHg [5].
Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego na rok 2015, które są zbieżne z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (ESH) oraz Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC), w klasyfikacji ciśnienia w ramach wartości prawidłowych wymienia się: ciśnienie optymalne, prawidłowe, wysokie prawidłowe, a w ramach nadciśnienia wyróżnia się jego trzy stopnie, a także trzy stopnie izolowanego nadciśnienia skurczowego [5,3] (Tabela 2).
Tabela 2 Klasyfikacja wartości ciśnienia tętniczego
Kategorie ciśnienia tętniczego |
Ciśnienie skurczowe [mm Hg] |
Ciśnienie rozkurczowe [mm Hg] |
|
Optymalne |
<120 |
i |
<80 |
Prawidłowe |
120-129 |
i/lub |
80-84 |
Wysokie prawidłowe |
130-139 |
i/lub |
85-89 |
Nadciśnienie tętnicze 1. Stopnia |
140-159 |
i/lub |
90-99 |
Nadciśnienie tętnicze 2. Stopnia |
160-179 |
i/lub |
100-109 |
Nadciśnienie tętnicze 3. Stopnia |
≥ 180 |
i/lub |
≥ 110 |
Izolowane nadciśnienie skurczowe* |
≥ 140 |
i |
<90 |
* Izolowane nadciśnienie tętnicze dzielimy na trzy stopnie na podstawie wartości ciśnienia skurczowego przy ciśnieniu rozkurczowym mniejszym od 90.
Wytyczne PTNT 2015
Nadciśnienie tętnicze jako prekursor wielu chorób
Obecnie nadciśnienie tętnicze jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Ryzyko to jest wprost proporcjonalne do wysokości ciśnienia tętniczego krwi.
Ze wzrostem ciśnienia, zwiększa się możliwość zachorowania na miażdżycę tętnic obwodowych, chorobę wieńcową, udar mózgu, niewydolność serca oraz nerek [4]. Wśród dorosłych Polaków na nadciśnienie choruje 10,45 mln osób, w tym 9,5 mln to osoby pomiędzy 18 a 79 rokiem życia a 950 tys. to osoby w wieku 80 lat i powyżej. Badania NATPOL 2011 wskazują, że stanowi to 32% populacji, w tym 35% mężczyzn i 29% kobiet, a tendencja występowania nadciśnienia jest wzrostowa. Przewiduje się, że do roku 2035 liczba chorujących na nadciśnienie może wzrosnąć o połowę [4, 22].
Niepokojący jest również fakt, że nadciśnienie coraz częściej obserwowane jest u młodzieży oraz młodych dorosłych [6].
Przyczyny nadciśnienia
Nadciśnienie może mieć charakter wtórny bądź pierwotny.
Wtórny rozwija się w konsekwencji innego schorzenia np. choroby nerek.
Charakter pierwotny choroby występuje u znacznej większości osób (ok. 90% przypadków) i ma etiologię złożoną [9].
Wśród przyczyn wymienia się między innymi:
- wiek,
- predyspozycje genetyczne,
- czynniki środowiskowe takie jak otyłość, mała aktywność fizyczna, nadmierne spożywanie alkoholu, palenie tytoniu, codzienna źle zbilansowana dieta często z nadmiarem soli.
Czynniki środowiskowe mamy możliwość zmieniać, dlatego osobom z nadciśnieniem tętniczym zaleca się modyfikację stylu życia jako wstępną metodę leczenia, jeszcze przed wprowadzeniem leku lub jako nieodzowną część farmakoterapii.
Modyfikacja ta ma na celu: zmianę nawyków żywieniowych, normalizację masy ciała, większą aktywność fizyczną, nie palenie, ograniczenie spożycia alkoholu.
Postępowanie niefarmakologiczne w obniżaniu ciśnienia – Dieta DASH
W leczeniu oraz w celu zapobiegania nadciśnienia, w pierwszej kolejności, zaleca się postępowanie niefarmakologiczne. Jest to działania dotyczące zmiany stylu życia osoby chorej bądź zagrożonej chorobą. Obejmuje ono następujące elementy:
- zwiększenie aktywności fizycznej,
- redukcję spożycia alkoholu,
- zaprzestanie palenia tytoniu,
- redukcję i utrzymanie prawidłowej masy ciała już od wczesnego dzieciństwa,
- zdrowe, dobrze zbilansowane odżywianie z naciskiem na zwiększenie spożycia warzyw i owoców, ograniczenie sodu oraz tłuszczów zwierzęcych.
Powinno ono trwać od 3 do 6 miesięcy. Dopiero po tym czasie, o ile wartości ciśnienia tętniczego nie obniżą się, należy wprowadzić leczenie farmakologiczne [16]. Wraz z rozpoczęciem farmakoterapii zalecane zmiany w stylu życia nie powinny być zaniechane, ale stosowane równocześnie.
Obecnie w leczeniu i zapobieganiu nadciśnienia, jako kluczowy element postępowania niefarmakologicznego, najczęściej zalecaną dietą jest dieta DASH- Dietary Approach to Stop Hypertension czyli postępowanie dietetyczne zapobiegające nadciśnieniu. [5].
Bibliografia dostępna u autorki.