Jakie czynniki wpływają na nasze zdrowie? Czy tylko to co jemy i nasze geny?
Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), zdrowie to dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny człowieka, a nie tylko brak choroby. Dziś uznajemy, że na zdrowie każdej osoby wpływa szereg czynników. W roku 1974 w Kanadzie opublikowano tzw. raport Lalonde’a. Dotychczasowe podejście do zdrowia jako stanu, w którym jedynie brak jest choroby, a w sytuacji, kiedy ona wystąpi leczenia tej choroby, musiało ulec zmianie. Raport zawierał koncepcję pól zdrowia, która zakłada, że istnieją wzajemnie ze sobą powiązane determinanty zdrowia: styl życia, czynniki genetyczne (biologiczne), czynniki środowiskowe oraz opieka zdrowotna. Podejście Lalonde’a wyraźnie wpłynęło na zmianę polityki zdrowotnej i dało podwaliny rozwoju promocji zdrowia.
Koncepcja Lalond’a mówi, że na nasze zdrowie aż w 50-60% wpływa styl życia. Wymienia się tu m.in.: sposób odżywiania, stosunek do używek i nałogów (palenie, narkomania, nadużywanie alkoholu), tryb pracy, odpoczynek, radzenie sobie ze stresem, aktywność fizyczną, higienę osobistą, zachowania w sferze seksualnej, stosowanie się do publicznych nakazów i zakazów dotyczących bezpieczeństwa (np. przestrzeganie przepisów kodeksu drogowego). Według Lalonde’a na nasze zdrowie w 15-20% wpływają czynniki genetyczne, na które nie mamy wpływu. Nie mniej jednak opinie onkologów wskazują, że 80% nowotworów powstaje przy decydującym udziale czynników środowiskowych, takich jak jakość wód, powietrza, gleby, nasłonecznienie, ilość i skład opadów, promieniowanie. Zakłada się, że wpływ czynników środowiskowych oraz społecznych ma wpływ na nasze zdrowie w ok. 20%. Wiele niekorzystnych predyspozycji genetycznych nie ujawniłoby się, gdyby nie działały szkodliwe czynniki środowiskowe a także gdybyśmy dbali o prozdrowotny styl życia. W skali populacyjnej na nasze zdrowie w najmniejszym stopniu (10-15%) wpływa opieka zdrowotna (Gawęcki 2012, Lalonde 1981).
Główne zasady zdrowego stylu życia
Opublikowanie na początku lat 70-tych, wspomnianego wyżej słynnego raportu kanadyjskiego ministra zdrowia Marca Lalonde’a było przełomowe. Dało podstawy nowego podejścia do zdrowia publicznego. Do połowy XX w. panowało przekonanie, że aby utrzymać zdrowie społeczeństwa, należy skupić się na eliminowaniu i ograniczaniu czynników szkodliwych z otaczającego go środowiska. Przykładem z tego okresu może być fakt, iż w zakładach przemysłowych opracowywano rygorystyczne standardy dopuszczalnych stężeń toksyn w powietrzu a jednocześnie tolerowano nagminne palenie papierosów, także w pracy. Raport Lalonde’a zapoczątkował przeniesienie znacznej odpowiedzialności za zdrowie na pojedynczego człowieka. Pokazał, że każdy z nas może po części wpływać na swoje zdrowie poprzez prozdrowotne wybory i zachowania. Dzięki nim może ograniczyć ryzyko wystąpienia chorób, także niektórych chorób, do których mamy genetyczne predyspozycje. Człowiek poprzez swoje wybory zaczął brać osobistą odpowiedzialność za swoje zdrowie, a także zdrowie innych (Gawęcki, 2012).
Do głównych zasad zdrowego stylu życia należą:
- Odżywianie
- Nawadnianie
- Aktywność fizyczna
- Prawidłowa masa ciała
- Sen
- Stres
- Uzależnienia i używki
- Badania profilaktyczne
Bibliografia dostępna u autorki.
